1818 සහ 1848 නිදහස් සටන__📜⚔

 1818 නිදහස් සටන...

ලංකා ඉතිහාසයේ සන්ධිස්ථානාත්මක අවස්ථාවක් ලෙස 1818 ප්‍රථම නිදහස් සටන හඳුන්වා දිය හැකිය.බ්‍රිතාන්‍ය පාලනය හමුවේ නැති වී ගිය සිරිත් විරිත් සහ සංස්කෘතිය ලබා ගැනීමට උඩරැටියන් තුළ තිබූ අභිලාෂය 1818 නිදහස් සටන තුළ වඩාත් කැපී පෙනුණි.ක්‍රි.ව. 1815 දී උඩරැටියන් සහ ඉංග්‍රීසින් අතර ඇති වූ ගිවිසුමෙන් පසුව මුළු ලංකාවම බ්‍රිතාන්‍ය පාලනයට නතුවීම උඩරැටියන්ට  එතරම් සුබදායී තත්ත්වයක් උදා කළේ නැත.විශේෂයෙන්ම බ්‍රිතාන්‍යයන්ට සම්පූර්ණයෙන්ම උඩරට පාලනය හිමි වීම තුළ භික්ෂූන් වහන්සේලා, සාමාන්‍ය ජනතාව, රදලයන් ඇතුළු සියලුම ජන කොටස්වලට විශාල වශයෙන් බාධක පැමිණෙන්නට විය.1815 දී බ්‍රිතාන්‍ය පාලනයට උඩරට නතුවීමෙන් පසුව උඩරට ජනතාව බ්‍රිතාන්‍ය පාලනයට එරෙහි විරෝධතා ගොඩනගන්නට වූ අතර එහි උච්චතම අවස්ථාව වශයෙන් 1818 ප්‍රථම නිදහස් සටන දියත් විය.

1818 ප්‍රථම නිදහස් සටනට බලපෑ හේතු...

1.  රාජාණ්ඩු ක්‍රමය අහෝසි වී යාම.
2.  1815 ගිවිසුමේ 05 වගන්තියේ දේශීය ආගම් ආරක්ෂා කරන බවට දුන් පොරොන්දුව ඉටු නොවීම.
3.  බ්‍රිතාන්‍ය පාලනය හමුවේ රදළවරුන්ට පහර වැදීම.
4.  නව පරිපාලන සහ අධිකරණ කටයුතු කෙරෙහි ජනතාව තුළ වූ විරෝධය.
5.  ඌව වෙල්ලස්ස ප්‍රදේශයේ ඇති  වූ සිද්ධිය.

1818 නිදහස් සටනට බලපෑ ආසන්නතම හේතුව වූයේ ඌව වෙල්ලස්ස ප්‍රදේශයේ ඇතිවූ සිද්ධියයි.මෙහිදී හජ්ජි මරික්කාර් නැමැති මුස්ලිම් මුහන්දිරම්වරයෙකු ඌව වෙල්ලස්ස ප්‍රදේශයේ සිටි මුස්ලිම්වරුන් වෙනුවෙන් පත් කිරීම සිදු විය.එය 1815 ආක්‍රමණය සාර්ථක කරගැනීමට මුස්ලිම්වරුන්ගෙන් ලැබුණු සහායට කෘතගුණ සැලකීමක් ලෙස ලබා දුන් දුන්නක් වූ අතර මෙතෙක් ඉතිහාසය තුළ මුස්ලිම්වරයෙකුට මුහන්දිරම් තනතුරක් ලබා දී නොතිබුණ නිසා මේ දක්වා මුහන්දිරම් තනතුර දැරීමේ ඒකාධිකාරිය හිමි රදල ප්‍රධානීන් විසින් 1818 කැරැල්ලට සහාය ලබා දීමට ප්‍රධාන වශයෙන්ම කටයුතු කරන ලදී.

කැරැල්ලේ නායකයෝ සහ සටනේ පැතිර යාම...

1818 කැරැල්ල ශීඝ්‍රයෙන් පැතිර ගිය අතර දොරේසාමි අත්අඩංගුවට ගැනීමට එවකට බදුල්ලේ ඒජන්තවරයා ලෙස කටයුතු කළ විල්සන් නමැත්තා විසින් හජ්ජි මරික්කාර්ගේ නායකත්වය යටතේ දැවැන්ත ඉංග්‍රීසි හමුදාවක් ඌව වෙල්ලස්ස ප්‍රදේශයට යැවීය. වෙල්ලස්ස ප්‍රදේශයේ  කැරලිකරුවන් විසින් හජ්ජි මරික්කාර් ඇතුළු බ්‍රිතාන්‍ය හමුදාව ඝාතනය කළේය.පසුව රොබට් බ්‍රවුන්රින්ග් ආණ්ඩුකාරවරයා විසින් මාර්ෂල් ලෝ හෙවත් යුධ නීතිය  පැනවූ අතර දොරේසාමිගේ හිස ගෙන එන අයෙකුට ත්‍යාග ලබාදෙන බවට ද ආඥාවක් නිකුත් කළේ ය.ඉන් පසුව කැරැල්ල මර්ධනය කිරීමට කැප්පෙටිපොළගේ නායකත්වය යටතේ දැවැන්ත හමුදාවක් ඌව වෙල්ලස්ස ප්‍රදේශයට යැවූ අතර කැරැල්ලේ ඇති සාධාරණ බව  හොඳින් තේරුම් ගත් කැප්පෙටිපොල කැරලිකරුවන් සමඟ එකතු විය.මෙය උඩිනුවර, යටි නුවර, තුන් කෝරළය, සතර කෝරලය සහ සබරගමුවේ එක් කොටසක් හැරුණු විට අන් සියලු ප්‍රදේශවල පැතිර ගිය අතර එහිදී රොබට් බ්‍රවුන්‍රින්ග් ආණ්ඩුකාරවරයා විසින්,

• ඇහැලේපොළ

• දොරේ සාමී

• කැප්පෙටිපොල

• මඩුගල්ලේ දිසාව

             යන නායකයන් රාජද්‍රෝහීන් බවට ප්‍රකාශ කළේය .ඒ අනුව 1818 කැරැල්ල සම්පූර්ණයෙන්ම මර්ධනය කිරීමට බ්‍රිතාන්‍යයන් සමත් විය.

කැරැල්ල අසාර්ථක වීමට හේතු...

1. කැරැල්ල තුළ මනා සංවිධානයක් නොවීම.
2. සිහසුන් උරුමය ඇතැයි කී දොරේසාමි ව්‍යාජ පුද්ගලයෙකු බව හෙළිවීම.
3. සතර කෝරලය පාලනය කළ මොල්ලිගොඩ බ්‍රිතාන්‍යයන්ට පක්ෂපාතී වීම.
4. බ්‍රිතාන්‍යයන් කැරැල්ල මර්දනයට අනුගමනය කළ කුරිරු ක්‍රියා කලාපය.
5. දළදා වහන්සේ බ්‍රිතාන්‍යයන් සතුවීම.

 කැරැල්ලේ ප්‍රතිඵල...

1.  කැරළි නායකයන් විශාල ප්‍රමාණයක් ඝාතනයට ලක් වීම.
2.  1815 ගිවිසුම අවලංගු කොට 1818 උඩරට ප්‍රකාශනය නිකුත් කිරීම.
3.  1833 කෝල්බෲක් කැමරන් ආණ්ඩුක්‍රම ප්‍රතිසංස්කරණය ඇතිකිරීම. 

කෝල්බෲක් කැමරන් ආණ්ඩුක්‍රම ප්‍රතිසංස්කරණය හරහා ආර්ථික ප්‍රතිසංස්කරණ,  පරිපාලන ප්‍රතිසංස්කරණ ,අධිකරණ ප්‍රතිසංස්කරණ සහ ආණ්ඩුක්‍රම ප්‍රතිසංස්කරණ සිදු විය.එහිදී රාජකාරී ක්‍රමය අහෝසි කිරීම, රජයේ වෙළෙඳ ඒකාධිකාරිය අහෝසි කිරීම, ව්‍යවස්ථාදායක සභාවක් පිහිටුවීම,විධායක සභාවක් පිහිටුවීම, ආණ්ඩුකාරවරයාගේ බලතල අඩු කිරීම, උඩරට සහ පහතරට ඒකාබද්ධ කළ පාලන ක්‍රමයක් හඳුන්වාදීම, දිවයින පළාත් පහකට බෙදීම ආදිය ප්‍රධාන වේ. 

1848 නිදහස් සටන...

බ්‍රිතාන්‍යයන්ට විරුද්ධව දේශීය ජනතා විසින් සිදු කරන ලද අවසාන ආයුධ සන්නද්ධ සටන 1848  කැරැල්ල වේ. දෙවන විමුක්ති අරගලය, දෙවන නිදහස් සටන යන නම් වලින් ද මේ සටන හඳුන්වයි.මෙයට මූලිකත්වය ගෙන කටයුතු කළේ උඩරට ගොවි ජනතාව බැවින් ඇතැම් ඉතිහාසඥයන් මෙය ගොවි කැරැල්ලක් යනුවෙන්ද හඳුන්වයි. මෙම සටන මාතලේ ප්‍රදේශයෙන් ආරම්භ විය. මෙම කැරැල්ලට බලපාන ලද හේතුව ප්‍රධාන වශයෙන්ම දීර්ඝ කාලීන හේතු සහ ආසන්න හේතු වශයෙන් කොටස් දෙකකි.

දීර්ඝ කාලීන හේතු...

1. උඩරට සහ පහතරට ඒකාබද්ධ කිරීම.
2. සිවිල් සේවයේ සිදුකරන ලද ප්‍රතිසංස්කරණ.
3. ගම් සභාව නොසලකා හැරීම.
4. නව අධිකරණ රටාවක් හඳුන්වා දීම.

 

ආසන්නතම හේතු...

1. ටොරින්ටන් ආණ්ඩුකාරවරයාගේ බදු ප්‍රතිපත්තිය. 

ටොරින්ටන් ආණ්ඩුකාරවරයා විසින් මාර්ග බද්ධ, සුනඛ බද්ධ, තුවක්කු බද්ධ, මුද්දර බද්ධ, බෝට්ටු බද්ධ, ඇඟ බද්ධ ආදි වශයෙන් වූ බදු වර්ග 32 ක් හඳුන්වා දීම හරහා එකල ගොවි ජනතාව මහත් අපහසුතාවයකට පත්විය. එසේම වයස අවුරුදු 18-60 අතර සියලු දෙනා දින හයක් පමණ මාර්ගවල වැඩ කිරීමට සිදුවිය. භික්ෂූන් වහන්සේලාට ද මාර්ගවල වැඩ කිරීමට සිදුවූ බැවින් එය දේශීය ජනතාවගේ අප්‍රසාදයට හේතු විය.

කැරැල්ලේ නායකයන්...

• වීර පුරන් අප්පු
• ගොංගාලේ ගොඩ බන්ඩා
• කඩහපොළ හිමි
• ඩිංගිරාළ 

සටන අසාර්ථක වීමට බලපෑ හේතු...

1. සටන මනාව සංවිධානය වී නොතිබීම.
2. ඉංග්‍රීසීන් අනුගමනය කළ කෲර ක්‍රියාමාර්ගය.
3. උඩරටට පහසුවෙන් ළඟාවීමට මාර්ග තිබීම.
4. බ්‍රිතාන්‍යයන් ඉන්දියාවෙන් අමතර හමුදා ගෙන්වා ගැනීම. 

කැරැල්ලේ ප්‍රතිඵල...

1. සටනේ නායකයන්ට කුරිරු දඬුවම් ලබාදීම.
2. ජනතාවගේ විරෝධය එල්ල වූ බදු අවලංගු කිරීම.
3. ඇතැම් බදු ව ර්ග සංශෝධනය කිරීම.
4. සටන පරාජය වීමෙන් බ්‍රිතාන්‍යයන්ගේ බලය තවදුරටත් ලංකාව තුළ තහවුරු වීම. 

සටහන -  Sanduni Sithara

               Department Of Mass Communication(Undergraduate)

               University Of Kelaniya